​

​

[१] 

 

आरंभी आवडी आदरे आले नाम । तेणे सकळ सिद्धी जगी जाले पूर्ण काम ॥१॥ 

रामकृष्ण गोविंद गोपाळा । तू माय माउली जिवी जिव्हाळा ॥२॥

तूझियेनि नामे सकळ संदेहो फिटला । बापरखुमादेविवरा विठ्ठला ॥३॥

 

[२]

 

सकळ मंगळनिधी । श्रीविठ्ठलाचे नाम आधी ॥१॥

म्हण का रे म्हण का रे साचे । श्रीविठ्ठलाचे नाम वाचे ॥२॥

पतितपावन साचे । श्रीविठ्ठलाचे नाम वाचे ॥३॥ 

बापरखुमादेविवरू साचे । श्रीविठ्ठलाचे नाम वाचे ॥४॥

 

[३]

 

रूप पाहता लोचनी । सुख जाले वो साजणी ॥१॥

तो हा विठ्ठल बरवा । तो हा माधव बरवा ॥२॥

बहुता सुकृतांची जोडी । म्हणुनि विठ्ठलीं आवडी ॥३॥

सर्व सुखाचे आगर । बापरखुमादेविवर ॥४॥

 

[४]

 

देवाचिये द्वारी उभा क्षणभरी । तेणे मुक्ति चारी साधियेल्या ॥१॥ 

हरि मुखे म्हणा हरि मुखे म्हणा । पुण्याची गणना कोण करी ॥२॥

असोनी संसारी जिव्हे वेगु करी । वेदशास्त्र उभारी बाह्या सदा ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिया खुणा । द्वारकेचा राणा पांडवां घरी ॥४॥

 

[५]

 

चहू वेद जाण साही शास्त्री कारण । अठराही पुराणे हरिसी गाती ॥१॥

मंथुनि नवनीता तैसे घे अनंता । वाया व्यर्थ कथा सांडी मार्गु ॥२॥

एक हरि आत्मा जीवशिवसमा । वाया तू दुर्गमा न घाली मन ॥३॥

ज्ञानदेवा पाठ हरि हा वैकुंठ । भरला घनदाट हरि दिसे ॥४॥

 

[६]

 

त्रिगुण असार निर्गुण हे सार । सारासार विचार हरिपाठ ॥१॥

सगुण निर्गुण गुणाचे अगुण । हरिवीण मन व्यर्थ जाय ॥२॥

अव्यक्त निराकार नाही त्या आकार । जेथोनि चराचर हरिसी भजे ॥३॥

ज्ञानदेवा ध्यानी रामकृष्ण मनी । अनंत जन्मोनी पुण्य होय ॥४॥

 

[७]

 

भावेवीण भक्ति भक्तिवीण मुक्ति । बळेवीण शक्ति बोलू नये ॥१॥ 

कैसेनि दैवत प्रसन्न त्वरीत । उगा राहे निवांत शिणसी वाया ॥२॥

सायास करिसी प्रपंच दिननिशी । हरीसी न भजसी कवण्या गुणे ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे हरिजप करणे । तुटेल धरणे प्रपंचाचे ॥४॥

 

[८]

 

योग याग विधी येणे नव्हे सिद्धी । वायाचि उपाधी दंभ धर्म ॥१॥ 

भावेवीण देव न कळे निःसंदेह । गुरुवीण अनुभव कैसा कळे ॥२॥

तपेवीण दैवत दिधल्यावीण प्राप्त । गुजेवीण हित कोण सांगे ॥३॥

ज्ञानदेव सांगे दृष्टांताची मात । साधूंचे संगती तरणोपाय ॥४॥

 

[९]

साधुबोध झाला नुरोनिया ठेला । ठायीच मुराला अनुभव ॥१॥

कापुराची वाती उजळली ज्योती । ठायीच समाप्ती झाली जैशी ॥२॥

मोक्ष रेखे आला भाग्ये विनटला । साधूंचा अंकिला हरिभक्त ॥३॥

ज्ञानदेवा गोडी संगती सज्जनी । हरि दिसे जनी वनी आत्मतत्त्वी ॥४॥

 

[१०]

 

पर्वताप्रमाणे पातक करणे । वज्रलेप होणे अभक्तांसी ॥१॥

नाही ज्यासी भक्ति तो पतित अभक्त । हरिसी न भजत दैवहत ॥२॥

अनंत वाचाळ बरळती बरळ । त्या कैसेनि दयाळ पावे हरि ॥३॥

ज्ञानदेवा प्रमाण आत्मा हा निधान । सर्वांघटी पूर्ण एक नांदे॥४॥

 

[११]

 

संतांचे संगती मनोमार्ग गती । आकळावा श्रीपती येणे पंथे ॥१॥

रामकृष्ण वाचा भाव हा जिवाचा । आत्मा जो शिवाचा रामजप ॥२॥

एकतत्त्व नाम साधिती साधन । द्वैताचे बंधन ना बाधिजे ॥३॥

नामामृत गोडी वैष्णवा लाधली । योगिया साधली जीवनकळा ॥४॥

सत्वर उच्चार प्रल्हादी बिंबला । उद्धवा लाधला कृष्णदाता ॥५॥

ज्ञानदेव म्हणे नाम हे सुलभ । सर्वत्र दुर्लभ विरळा जाणे ॥६॥

 

[१२]

 

विष्णुवीण जप व्यर्थ त्याचे ज्ञान । रामकृष्णी मन नाही ज्याचे ॥१॥

उपजोनी करंटा नेणे अद्वैत वाटा । रामकृष्णी पैठा कैसेनि होय ॥२॥

द्वैताची झाडणी गुरूवीण ज्ञान । तया कैचे कीर्तन घडेल नामी ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे सगुण हे ध्यान । नामपाठ मौन प्रपंचाचे ॥४॥

 

[१३]

 

त्रिवेणी  संगमी नाना तीर्थे भ्रमी । चित्त नाही नामी तरी ते व्यर्थ ॥१॥

नामासी विन्मुख तो नर पापिया । हरिवीण धावया न पवे कोणी ॥२॥

पुराणप्रसिद्ध बोलिले वाल्मिक । नामे तिन्ही लोक उद्धरती ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे नाम जपा हरीचे । परंपरा त्याचे कुळ शुद्ध ॥४॥

 

[१४]

 

हरि उच्चारणी अनंत पापराशी । जातील लयासी क्षणमात्रे ॥१॥

तृण अग्निमेळे समरस झाले । तैसे नामे केले जपता हरि ॥२॥

हरि उच्चारण मंत्र हा अगाध । पळे भूतबाधा भेणे तेथे ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे हरि माझा समर्थ । न करवे अर्थ उपनिषदा ॥४॥

 

[१५]

 

तीर्थ व्रत नेम भावेवीण सिद्धी । वायाचि उपाधी करिसी जना ॥१॥

भावबळे आकळे येर्‍हवी नाकळे । करतळी आंवळे तैसा हरि ॥२॥

पारियाचा रवा घेता भूमीवरी । यत्न परोपरी साधन तैसे ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे निवृत्ति निर्गुण । दिधले संपूर्ण माझे हाती ॥४॥

 

[१६]

 

समाधी हरीची समसुखेवीण । न साधेल जाण द्वैतबुद्धी ॥१॥

बुद्धीचे वैभव अन्य नाही दुजे । एका केशीराजे सकळ सिद्धी ॥२॥ 

ॠद्धि सिद्धि निधी अवघीच उपाधी । जव त्या परमानंदी मन नाही ॥३॥

ज्ञानदेवी रम्य रमले समाधान । हरीचे चिंतन सर्वकाळ ॥४॥

 

[१७]

 

नित्य सत्यमित हरिपाठ ज्यासी । कळिकाळ त्यासी न पाहे दृष्टी ॥१॥

रामकृष्ण उच्चार अनंत राशी तप । पापाचे कळप पळती पुढे ॥२॥

हरि हरि हरि हा मंत्र शिवाचा । म्हणती जे वाचा तया मोक्ष ॥३॥

ज्ञानदेवा पाठ नारायण नाम । पाविजे उत्तम निजस्थान ॥४॥

 

[१८]

 

एक नाम हरि द्वैत नाम दुरी । अद्वैत कुसरी विरळा जाणे ॥१॥

समबुद्धि घेता समान श्रीहरि । शम दमा वरी हरि झाला ॥२॥

सर्वांघटीं राम देहादेही एक । सूर्य प्रकाशक सहस्ररश्मी ॥३॥

ज्ञानदेवा चित्ती हरिपाठ नेमा । मागिलिया जन्मा मुक्‍त झालो ॥४॥

 

[१९]

 

हरि बुद्धी जपे तो नर दुर्लभ । वाचेसी सुलभ रामकृष्ण ॥१॥

रामकृष्ण नामी उन्मनी साधिली । तयासी लाधली सकळ सिद्धि ॥२॥

सिद्धि बुद्धि धर्म हरिपाठी आले । प्रपंची निमाले साधुसंगे ॥३॥

ज्ञानदेवी नाम रामकृष्ण ठसा । येणे दशदिशा आत्माराम ॥४॥

 

[२०]

 

हरिपाठ कीर्ति मुखे जरी गाय । पवित्रचि होय देह त्याचा ॥१॥

तपाचे सामर्थ्ये तपिन्नला अमूप । चिरंजीव कल्प वैकुंठीं नांदे ॥२॥

मातृ पितृ भ्राता सगोत्र अपार । चतुर्भुज नर होऊनि ठेले ॥३॥

ज्ञान गूढ गम्य ज्ञानदेवा लाधले । निवृत्तीने दिले माझ्या हाती ॥४॥

​

​

[२१]

 

हरिवंश पुराण हरिनाम संकीर्तन । हरिवीण सौजन्य नेणे काही ॥१॥

तया नरा लाधले वैकुंठ जोडले । सकळही घडले तीर्थाटण ॥२॥

मनोमार्गे गेला तो येथे मुकला । हरिपाठी स्थिरावला तोचि धन्य ॥३॥

ज्ञानदेवा गोडी हरिनामाची जोडी । रामकृष्णी आवडी सर्वकाळ ॥४॥

 

[२२]

 

वेदशास्त्र प्रमाण श्रुतीचे वचन । एक नारायण सार जप ॥१॥

जप तप कर्म हरिवीण धर्म । वाउगाचि श्रम व्यर्थ जाय ॥२॥

हरिपाठी गेले ते निवांतचि ठेले । भ्रमर गुंतले सुमनकळिके ॥३॥

ज्ञानदेवी मंत्र हरिनामाचे शस्त्र । यमें कुळ गोत्र वर्जियेले ॥४॥

 

[२३]

 

नामसंकीर्तन वैष्णवांची जोडी । पापे अनंत कोडी गेली त्यांची ॥१॥

अनंत जन्मांचे तप एक नाम । सर्व मार्ग सुगम हरिपाठ ॥२॥

योग याग क्रिया धर्माधर्म माया । गेले ते विलया हरिपाठी ॥३॥

ज्ञानदेवी यज्ञयाग क्रिया धर्म । हरिवीण नेम नाही दुजा ॥४॥

 

[२४]

 

काळ वेळ नाम उच्चारिता नाही । दोन्ही पक्ष पाही उद्धरती ॥१॥

रामकृष्ण नाम सर्व दोषा हरण । जड जीवा तारण हरि एक ॥२॥

हरि नाम सार जिव्हा या नामाची । उपमा त्या दैवाची कोण वानी ॥३॥

ज्ञानदेवा सांग झाला हरिपाठ । पूर्वजा वैकुंठ मार्ग सोपा ॥४॥

 

[२५]

 

नित्य नेम नामी ते प्राणी दुर्लभ । लक्ष्मीवल्लभ तयाजवळी ॥१॥

नारायण हरि नारायण हरि। भुक्ति मुक्ति चारी घरी त्यांच्या ॥२॥

हरिवीण जन्म तो नरकचि पै जाणा । यमाचा पाहुणा प्राणी होय ॥३॥

ज्ञानदेव पुसे निवृत्तीसी चाड । गगनाहुनी वाड नाम आहे ॥४॥

 

[२६]

 

सात पाच तीन दशकांचा मेळा । एकतत्त्वी कळा दावी हरि ॥१॥

तैसे नव्हे नाम सर्वमार्गां वरिष्ठ । येथे काही कष्ट न लगती ॥२॥

अजपा जपणे उलट प्राणाचा । तेथेहि मनाचा निर्धारु असे ॥३॥

ज्ञानदेवा जिणे नामेवीण व्यर्थ । रामकृष्णी पंथ क्रमीयेला ॥४॥

 

[२७]

 

जप तप कर्म क्रिया नेम धर्म । सर्वांघटी राम भावशुद्ध ॥१॥

न सोडी रे भावो टाकी रे संदेहो । रामकृष्ण टाहो नित्य फोडी ॥२॥

जात वित्त गोत कुळ शीळ मात । भजे का त्वरित भावनायुक्त ॥३॥

ज्ञानदेवा ध्यानी रामकृष्ण मनी । वैकुंठभुवनी घर केले ॥४॥

 

[२८]

 

जाणीव नेणीव भगवंतीं नाही । उच्चारणी पाही मोक्ष सदा ॥१॥

नारायण हरि उच्चार नामाचा । तेथे कळिकाळाचा रीघ नाही ॥२॥

तेथील प्रमाण नेणवे वेदांसी । ते जीव जंतूंसी केवी कळे ॥३॥

ज्ञानदेवा फळ नारायण पाठ । सर्वत्र वैकुंठ केले असे ॥४॥

 

[२९]

 

एकतत्त्व नाम दृढ धरी मना । हरीसी करुणा येईल तुझी ॥१॥ 

ते नाम सोपे रे रामकृष्ण गोविंद । वाचेशी सद्‌गद जपे आधी ॥२॥

नामापरते तत्त्व नाही रे अन्यथा । वाया आणिक पंथा जाशी झणी ॥३॥

ज्ञानदेवा मौन जपमाळ अंतरी । धरोनी श्रीहरी जपे सदा ॥४॥

 

[३०]

 

सर्व सुख गोडी साही शास्त्र निवडी । रिकामा अर्धघडी राहू नको ॥१॥

लटिका व्यवहार सर्व हा संसार । वाया येरझार हरिवीण ॥२॥

नाम मंत्र जप कोटी जाईल पाप । रामकृष्णीं संकल्प धरुनी राहे ॥३॥

निजवृत्ति काढी सर्व माया तोडीं। इंद्रिया सवडी लपो नको ॥४॥

तीर्थव्रती भाव धरी रे करुणा। शांती दया पाहुणा हरि करी ॥५॥

ज्ञानदेवा प्रमाण निवृत्तिदेवी ज्ञान । समाधि संजीवन हरिपाठ ॥६॥

​

​

[३१] 

 

गोकुळी कमळ विस्तारले साचे । ध्यान श्रीधराचे करावया ॥

यमुनेच्या पाबळी मूर्ति देखिली सावळी । चिदाकाशीची वोतली । प्रेमतनु गे माय ॥ १॥ 

आवडीचे वालभ ब्रह्म पुंजाळलें । गोपवेषे गाई राखे ॥ 

कांबळीची बुंथी घेऊनि कल्पद्रुमातळी । त्रिभंगी ठाण मांडियले गे माय ॥धृ॥ 

योगमायेचेनी विलासे उभा देहुडा पाउली। तेथे दीप्ति जे उदेली तेजाकारे ॥ 

अंगुष्ठी अंगुष्ठ स्थापिले मूळपीठ । सुनीळनभाचेनि काळीवटे । अंगोळिया गे माय ॥२॥ 

शेष गुढारी विसंचला की भूमि पांवो ठेविला । तोचि विन्यस्त उभारला तेज:पुंज ॥ 

कुंकमपिंजरिचेनि सळे मा पर्वती रातोत्पळे । तळवाचे रंग बाहळे । पाऊळी श्लाघे गे माये ॥३॥ 

चरणकमळी कमळा कैसी विराजली बाळा । तेथे जाला एकवळा कमळी कमळा ॥ 

ध्वजवज्र अंकुश रेखा । चरणी वोळली पीयुषा । नखे सरळी देखा । काळेपणाचेनि गे माये ॥४॥ 

घोटी सुनीळ निरावकाशे । काश पाहाता भासलासे । जानुजघन प्रकाशे नभ धवळले ॥ 

कासे कसिला सोनसळा । खेवे आला मध्यस्थळा । रत्नजडित मेखळा । शोभतसे गे माये॥५॥ 

द्वितीय कमळी प्रजापती । की रोमराजी झळकती । तेथे उपनली दीप्ति । काळी त्रिवळीची ॥ 

उदरवक्षस्थळ । द्विजपद निर्मळ । स्तनचंद्र पोकळी ढिसाळ । काळिमा जैसी गे माये ॥६॥ 

उदधीचेनी प्रेमसळे । आपाद वैजयंती माळे । वरी शोभताती सोहळे सगुणाचे ॥

दशनदीप्ति झळाली । रत्नकिळा मागों आली । दिसे हनुवटी बुजाली । प्रभेचेनि गे माये ॥७॥ 

प्रणवाचा मरिगळा । पूजनासी आला भाळा । तुर्येसहित त्रिपुंड्र टिळा । अध ऊर्ध्व मात्री ॥ 

अभिनव महाकारणी । पवनपंचकाची खेंवणी । कुंडले पेरावाणी । कर्णी ढाळ देती गे माये ॥८॥

माथा मोर पिसावेठी । गंडस्थळी पडे दीप्ति। स्वये विस्मित श्रीपती । तेज:पुंज गे माये ॥

तरुघोस खोविले शिरी॥ वेणु ठेऊनि अधरी । नंदरायाचा खिल्लारी । वोज काय सांगो गे माये ॥९॥

सप्तरंध्री सप्तस्वर । चाळी अंगोळिया मनोहर । मुद्रिका शोभती साकार । रत्नजडित गे माये ॥

तिया वेणूचिया किळा । गोपी वेधल्या सकळा । अवघिया जाल्या पै काळया । कृष्णरूपे गे माये ॥१०॥

ऐसा नटनाट्य वेषधारी । सहित सवंगडे वारिधारी । कैसा त्रिभंग कुसरी । उभा असे गे माये ॥

बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु सुखाचे निधान । ते म्या हृदयी संपूर्ण साठविले गे माये ॥११॥

 

[३२]

 

भक्तीचिया चाडा । गोकुळासी आला । त्याशी गौळणी म्हणती वाल्हा दुल्हा गे माये॥

आवडीच्या सुरवाडे परब्रह्म सुरवाडे । त्यासी गौळणी खेळविती लाडे कोडे गे माये ॥१॥

गोजिरिया कान्हो अपछंद मत्ता । पाउली रंगे रंगनाथा । 

दृष्टीचिया डोळां सुख निवडेना मागुते । ते वाचा वर्णवी केवी आता रया ॥धृ॥

अठुले लोळिया ढाळ देती । कानी मुक्ते खेवणी हरिखे वाणिली । अंतरिचिया सुखा । प्रगट दाविती देखा ।

ललाटी झळकती रेखा । रत्नजडित पत्रे माथा गे माये ॥२॥

योगबंदु दिधला । तैसा दोंदिलु मिरवला । नाभिकमळी प्रकाश जाला परमेष्टी ॥

कटितटी कडदोरा । साजे त्या सुंदरा । लोण उतरुनी पुरा । वेधु मानसी वसे गे माये ॥३॥

श्रुतिचेनि समागमे पाउले गोजिरी । घागुरली प्रेम नेपुरे कैसी वोप देती ॥

अंदु वाकी नेवाळे पाय करिती बिंबिलें । मुनिजनांचे सुखसोहाळे । पुरवितसे गे माय ॥४॥

ऐसा आपुलिये लीळे ।आपणासीच खेळे। गौळणी भरूनिया डोळे । कैशा पाहताती ॥

अवघे कृष्णरूप भरलेसे मानसी । बापरखुमादेविवरेसी । मिळोनि गेल्या गे माये ॥५॥

 

[३३]

 

जटिल धुळधुसिर । दोंदिल डोळसु । अंगणी बाळचंद्र खेळता दिसे ॥

ते देखोनिया यशोदा । माया पसरोनिया बाह्या । ते क्षेम सांगावया । वाचा कैची ॥१॥

वालभते ब्रह्म गोकुळी आनंदे । गौळियांच्या छंदे खेळता दिसे ॥धृ॥

थुरथुर चालत । भूमी पाय ठेवीत । आतु बाहिर दावित । यशोदे माय ॥

तो नित्य पूर्ण म्हणे कडे घे का वो माय । स्तनपान दे कासये वोसंगा गे माये ॥२॥

दोनी चारी कणिका । वक्त्रारविंदी देखा । ते मुखमयंका माहेर होता ॥

ते उचलोनि कपोळी । स्नेहे चुंबिती गौळणी । मांजयाची सिरयाणी । ध्यानीं मुनिजनां गे माय ॥३॥

विश्‍व प्रतिबिंबाचे बिंब । तो कान्हया वो साजणी । त्यासी वोसंगा घेऊनी । गौळणी स्तनपान देती ॥

सवेचि कासाविस होती पाही । मा साचची कान्हया नाही । तेथे यशोदा ते कैची ॥४॥

वेदशास्त्रपुराणा । आणि यज्ञतपदाना । श्रुति धांडोळिता मना । ठावो नुरेची ॥

मां मां म्हणोनि गौळणी अंगोळिया धरिती । मां विस्मयो करिती चोज अचोज गे माये ॥५॥

ब्रह्मांदिका लक्षा नये । कल्प गेले युगे युगे। तो गौळणिया वोसंगा निघाला गे माये ॥

ते बाळ भावाचे । की संत दैवाचें । न वर्णवे वाचे । दिपोदिपी वो माय ॥६॥

सावळा सुजेडु । की सुधेपरीस गोडु । तो या डोळ्यां उजियेडु । डोळसु तो ॥

त्याने एके घेइजे । देइजे एके पुजिजे । मां प्रीतिचेनि माजे । नेणिजे दुजे गे माये ॥७॥

हारवी कांई आपुलेपण न सांडिता । गावोगावीचा होतु जातु । तैसा गोकुळी गोपिनाथु । सकळ जनां गे माय ॥

कृष्ण परब्रह्म पुतळा । की आनंदाची कीळा । तो हा भोगिता हे लीळा । मदनाची गे माय ॥८॥

एक पावलो म्हणती । ते काहीच नेणती । अनुसरलिया हातांतळीं । 

पावा पावा म्हणे निवृत्तिदासु हरि । बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु । करील ते निके गे माय ॥९॥

 

[३४]

 

योगियां मुनीजनां ध्यानी । ते सुख आसनी नयनी ॥१॥

हरिसुख फावले रे ॥धृ॥

गोकुळीच्या गौळियां । गोपी गोधना सकळा ॥२॥

बापरखुमादेविवर विठ्ठले । ते सुख सवंगडिया दिधले ॥३॥

 

[३५]

 

पावया लुब्ध झाल्या पावळा । गाई परे वळा रे कान्हो ॥१॥

विसरल्या चार विसरल्या पार । तल्लीन साचार कृष्णमूर्ति ॥धृ॥

पाणिया निघाल्या गाई चरती कळंबा ठायी । हाकितसे लवलाही सवंगडा ॥२॥

ज्ञानदेवी गाई हाकितु पावे सोई । हरिनाम दोही सत्राविये ॥३॥

 

[३६]

 

गायी चालिल्या वनाप्रती । सवे पेंधा चाले सांगाती ॥१॥

वळि गोवळिया कान्होबा । यमुने पाण्या नेई तू बा ॥धृ॥

पावया छंदे परतल्या गाई । विसरल्या चारा तल्लीन ठायी ॥२॥

ज्ञानदेव सवे सवंगडा लाठा । गाई हाकितो गोठणा तटा ॥३॥

 

[३७]

 

माथे टेकित बाह्या पसरित । डांगाचे आधार घेती ॥धृ॥

एक म्हणती आम्ही उचलिला पर्वत । बहुत मिळोनी काय नव्हती रे ॥१॥

बाहे कडाडित मनगटे लचकत । म्हणोनी उठिले अवघे रे॥२॥

तयामाजी असता न दिसे बाप । समर्थ थोर तुझी माव रे॥३॥

काळु आतुडे परी वेळु नातुडे । म्हणोनी रक्षिले सकळा रे॥४॥

बापरखुमादेविवरु विठ्ठल साचा । म्हणोनी रक्षिले आम्हां रे ॥५॥

 

[३८]

 

कल्पद्रुमातळी ब्रह्म पुंजाळले कैसे । दिसते सुनीळ तेज गे ।

मज पाहता वेणु वेदध्वनि नाद । उमटताती सहज गे बाई ये ॥१॥

आनंदे गोपाळ गोधने राखे । सीतळ यमुनेच्या पाबळी ।

कर्मकाठी करीं घेऊनिया वळी त्या देतुसे पाचाच्या मेळी गे बाई ये ॥धृ॥

ऐसा जिकडे तिकडे उभा राहोनी । बाहो हाणितो थोरेनि ।

तयांचिया कर्मा होतसे निवृत्ति । काय पुरवील येवढे तप गे बाई ये ॥२॥

गोवळेपणाचेनि वेषे । अमरी सेविजे ऐसे बोलताती सवंगडे ।

येरुनी येराचिया उच्छिष्टा झोंबती । नेणो तया काय जोडे गे बाई ये ॥३॥ 

मुनिजन स्तविता संतोष न पवे । तो हुमली घेता हांसे ।

ब्रह्मादिका बोलाची अक्षरे । कोण जाणे प्रेम कैसे गे बाई ये ॥४॥

ऐसा साही दर्शनां वर्णिता पवाडु नाही । आणि गोवळेपणे वेष नवल सांगो मी कायी ।

बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु सेविलिया । वांचूनि नेणवे केलिया काहीं गे बाई ये ॥५॥

 

[३९]

 

नागोठणीं गोपाळ । वळतिया देतो । की आनंदली गोधने । ऐकोनी वेणुध्वनी तत्त्वता ।

तुझी सावळी सुंदर बुंथी । न विसंबे क्षणभरी । तेवी सुखी सुख पाहता । निजचित्तारया ॥१॥

आनंदल्या मने । पहा तू निधान । जवळिल्या निजधन। सांडू नको ॥धृ॥

म्हणोनि कल्पनेचा । उभारा मन संधीचा । संधु भागु अनुसराया गोठणीचया । 

दुर्लभ शक्ति ते । गोपवेषे नटले चैतन्य । मांदुसेचे परांदिकां । नव्हे निजशक्ति रया ॥२॥

म्हणोनी रखुमादेविवरु । सद्सूखाची नीजवोल । पाहे मीतूपणा नातळे । तो ऐसीयाचि बुंथी सखोल ।

निवृत्तिरायें खुणा । दाऊनि सकळ । निज चैतन्य पाहे निखळ रया ॥३॥

 

[४०]

 

हरिप्रेम सरोवरी । क्रीडती ये मदनकुहरी । प्रेम सरोवरीये ॥१॥

चांदिणे निर्मळ । चंदने धवळतिये । पैल वृंदावनी वासुगा गोविंदु खेळतिये ॥धृ॥

प्रकृति भक्ति परमातु । मातु मा परमहंसु । ज्ञानदेवो म्हणे निवृत्तिदासु ॥२॥

​

​

[४१]

 

गोवळेपणाची बुंथी घेऊनिया भेष । रिझविशी मानस यशोदेचे ॥१॥

त्या सुखे ब्रह्मांड थोडे पा तियेसी । दुग्ध पै मागशी बाळपणे ॥२॥

ऐसे मोहियेले जग भक्त अंतरंग । भावाचे सुरंग प्रेमबोधे ॥३॥

मज मानसी सुख तुझ्या रूपी बोलावा । सर्वेंद्रिये दोहावा तुझ्या नामी ॥४॥

जन हे विव्हळ तुजवीण अविचार । गुंफले साचार मायामोहे ॥५॥

आता ऐसे करी तुज मज सरोभरी। प्रपंच केसरी होई रया ॥६॥

बापरखुमादेविवरु सोपारा पै निळा । निवृत्तीने कळा सांगितली ॥७॥

 

[४२]

 

लक्ष लावुनी अंतरी । कृष्णा पाहती नरनारी । लावण्यसागरु हरि । परमानंदु ॥१॥

छंदे छंदे वेणु वाजे । त्रिभुवनी धनु गाजे । उतावेळ मन माझे । भेटावया ॥२॥

ब्रह्मविद्येचा पुतळा । गाई राखतो गोवळा । श्रृति नेणवे ते लीळा । वेदां सनकादिकां ॥३॥

भूतग्रामीचा परेशु । तापत्रयाचा करी नाशु। आड धरुनी गोपवेषु । वत्से राखे ॥४॥

रासक्रीडा वृंदावनी खेळे । इंदुवदन मेळे । उद्धरी यदुकुळे । कुळदीपके ॥५॥

निवृत्तिदासाचा दातारु । बापरखुमादेविवरु। भक्ता देतो अभयकरु। क्षणक्षणांमाजी ॥॥६॥

 

[४३]

​

गुणे सुकुमार सावळे । दोंदील पहाती पा निराळें । केवी वोळळे गे माय । सुख चैतन्याची बुंथी ओतली ।

ब्रह्मादिका न कळे ज्याची थोरवी । तो हा गोवळीयाच्या छंदे क्रीडतु । साजणी नवल विंदान न कळे माव रया ॥१॥

डोळां बैसले हृदयी स्थिरावले । मन नुठी तेथून काही केल्या ॥धृ॥

सच्चिदानंद पदी । पदाते निर्भेदी । निजसुखाचे आनंदी । माये क्रीडतूसे ॥

तो हा डोळियांभीतरी । बाहिजु अभ्यंतरी । जोडे हा उपावो किजो रया ॥२॥

गुणांचे पै निर्गुण । गंभीर सद्सुखाचे उद्गार । जे प्रकाशक थोर । सकळ योगाचे ॥

आनंदोनी पाहे पा साचे । मनी मनचि मुरोनी राहे तैसे । बापरखुमादेविवरा विठ्ठले ।

की मुसेमाजी अळंकार मुराले । श्रीगुरुनिवृत्तीने दाविले सुख रया ॥३॥

 

[४४]

 

परब्रह्म सावळे । गोपवेशे निराळे । हृदयकमळी स्थिरावले । काय सांगो ॥

कायावाचामने । पाहे जो पाहणे। तव नवलाव होय । निर्गुण रया ॥१॥

नामरूपी गोडी । हेचि आवडी आता । न विसंबे सर्वथा । तुजलागी ॥धृ॥

जगड्व्याळ प्रपंचभान । हे तुज नातुडे हन । वाया भोगिसी जाण । का रे याचे ॥

तुझीची बुंथी तुज । न कळे याचे चोज । । केवी वर्णिसी सहज । गुणें रया ॥२॥

म्हणोनि दृष्टि । चोरुनि पडे मिठी । मन चोरूनिया पुढतापुढती । तुजचिमाजी ॥

बापरखुमादेविवरा । विठ्ठला उदारा । येणेचि नाही त्रिशुद्धि । येणे निवृत्तिराये खुणा ।

दाऊनिया सकळगुणी गुणातीत । तुटली आधी रया ॥३॥

 

[४५]

 

मदनमूर्ति तू डोळ्यां । आसुमाय जालासी । 

सेखी कामिनीचेनि पक्षे । ती पुराणे पिशाच करिती रया ॥१॥

गोजिरिया गुणनिधाना । बापा गुंतल्यापणाचिया साठी ॥

वेद विदेही विचारिता तेथे । आगम काढिती आटी रया ॥धृ॥

सायुज्यता जालिया । मग सादृश्यपण तेथे लोपे । 

अवयव अळंकार मुरालिया । तेथे दृष्टि परमार्थ थोपे रया ॥२॥

तत्त्वपणाचेनि समरसे । तेथे पुरोनी उरे ते शेष । 

बापरखुमादेविवरु विठ्ठली । गगनी नक्षत्र पडे नुरेचि तेथ रेख रया ॥३॥

 

[४६]

 

सांगाती आमुचिया रे । विद्गद पावया छंदे रे ॥१॥

नाचे विनोदे कान्हा रे। विद्गद पावया छंदे रे ॥२॥

निवृत्तिदासा प्रियो रे । विद्गद पांवया छंदे रे ॥३॥

 

[४७]

 

वृंदावनी आनंदु रे । विठ्ठल देवो आळविती रे॥॥ १॥

गोपाळ रचले रे । विठ्ठल देवो आळविती रे ॥२॥

निवृत्तिदासा प्रियो रे । विठ्ठल देवो आळविती रे ॥३॥

 

[४८]

 

काळिये रात्रीचा चंद्रमा । की सांवळी बुंथी आम्हा । काळिये वेळी ते सीमा । नवलावो ॥

सुनीळ काळिये भरु । मेघः शाम सांवरु । तोचि नवलावो । हा धीरु रया ॥१॥

आता काळिये दिनु मज । न स्मरे वो काही । तुझे तुज पाही । गार्‍हाणे रया ॥धृ॥

म्हणोनी यमुना । कालिंदीजळ सावळें । योगिया शून्यातीत । तटी मिळे ।

सुखिया सुखाचेनी । कल्लोळे देखतसे दिठी । सावळा भरु खुंतलासे मज । नाठवे द्वैत काज रया ॥२॥

येणे सुख चैतन्य । डोळ्या हो का मिळणी । की नेत्री नेत्र उन्मळणी । तटस्थपणे ॥

हा सर्वांग अंग प्रत्यांग होऊनिया जेथ । विचारती मुनिजनांची मने । 

तो हा रखुमादेविवरु । पाहता दिठी आता । पुनरपी नाही येणे रया ॥३॥

 

[४९]

 

भोवरी सांडूनि पांव ठेवी रे गोपाळा । नाच चिदानंदा सुख होईल सकळा ॥१॥

रंगु रंगला रे रंगु रंगुला रे। आदि मध्य अंत त्रिगुणविरहित विश्वी प्रकाशला रे ॥२॥

रंगु रंगला सुरंग जाला । पहिलिये रंगी निवृत्ति भला ॥३॥

सुखी सुख मुरे प्रेमे चिदानंद उरे । बाप रखुमादेविवरु विठ्ठलु रे ॥४॥

 

[५०]

 

तुझिये निढळी कोटि चंद्र प्रकाशे । कमलनयन हास्यवदन हासे ॥१॥

कृष्णा हाल का रे कृष्णा डोल का रे । घडिये घडिये घडिये गुज बोल का रे ॥२॥

उभा राहोनिया कैसा हालवितो बाहो । बाप रखुमादेविवरु विठ्ठलु नाहो ॥३॥

 

[५१]

 

कोवळे ठुसठुसित मोतियांचे घड । शृंगारिले गूढ जया लेणी ॥१॥ 

बैसोनिया रथी सुरनर खेळती । देखोनिया पशुपती वेडावला ॥२॥

युक्ति खुंटली वासना निमाली । कळा पै बैसली पद्मासनी ॥३॥

होय की नव्हे ज्ञानदेव पुसती । आठविता निवृत्ति भेटी होये ॥४॥

 

[५२]

 

पांवया छंदे तल्लीन गोविंदे । नाचती आनंदे गोपाळ कैसे ॥१॥

यमुनेच्या तीरी गाई चारी हरि । गोपाळ गजरी आनंदले ॥२॥

ठायी ठायी मातु पेंद्या पै नाचतु । वाकुल्या दावितु हरिछंदे ॥३॥

ठायी ठायी उभ्या विसरल्या माया । हाकितु लवलाह्या कृष्णहरि ॥४॥

ज्ञानदेवा जीवी कृष्ण चिरंजीवी । गोपाळ रंजवी प्रेमभक्ति ॥५॥

 

[५३]

 

माझ्या कान्होचे तुम्ही नाव भरी घ्यावो । हृदयी धरुनी तुम्ही खेळावया न्यावो ॥१॥

भक्ताकारणे येणे घेतलिसे आळी । दहा गर्भवास सोसिले वनमाळी ॥२॥

कल्पनेविरहित भलतया मागे । अभिमान सांडूनि दीनापाठी लागे ॥३॥

शोखिली पूतना येणे मोहिये लेकरू । आळी संडी बापरखुमादेवीवरु ॥४॥

 

[५४]

 

एकुचि एकला जाला पै दुसरा । एकमेकी सुंदरा खेळविती ॥१॥

माझिये कडिये तान्हा । तुझिये कडिये तान्हा । देवकी यशोदा विस्मो करिती मनी ॥२॥

बापरखुमादेवीवरु आवडे मना । जगत्रजिवनु कान्हा बाईयानो ॥३॥

 

[५५]

 

मे दुरर्थि कर जोडूं ॥ तार्‍हो सेवा न जाणूं ॥१॥

मन्हा रे कान्हा मन्हा रे कान्हा ॥ देखि का न नेणारे मन्हा कान्हारे ॥२॥

तार्‍हा मराठा देश ॥ मन्ही बागलाणी भाष ॥३॥

धटिपटि विजार ॥ खंडे भाले तरवार ॥४॥

बापरखुमादेवीवरु जाण ॥ ऐसे मन्हा कान्हा ॥५॥

 

[५६]

 

त्वचेचिया राना धारू नको मना ॥ तये नंदाचा कान्हा डोळा घालि गो आयि यो ॥१॥

गाईचा गोवळा यमुनेचा पाबळा ॥ धरि माझा अचुळा मग मी पळालियो गो ॥२॥

ताकपिरि गोवळी केली मजसि रांडोळी ॥ भावे नाडली मग मी पळालिये गो ॥३॥

गळा गुंजमाळा गाठी । डांगा मोरविसा वेठी ॥ सोकरू लागे पाठी । नंदरायाचा गो आयि यो ॥४॥

एक्या करे धरी । बीजा करे वेठारी ॥ चुंबन दे हरि । मग मी पळालिये गो ॥५॥

ऐसि पळत पळत गेलिये ॥ कान्होने मोहिलिये ॥ माझी मीचि जालिये । मग मी समोखिलिये गो ॥६॥

तुना चार लागते गोर । तुना बोर लागतो गोर ॥ तुना नाही माझी चार । माझी आयि यो गो गो ॥ ७॥

पूर्वपुण्य फळले देहमुक्‍त जाले ॥ बापरखुमादेवीवरा विठ्ठले । ऐसे केले गो आयि यो ॥८॥

 

[५७]

 

ठाकूनि आलिये तुजपासी ॥ थिते मुकलिये मनुष्यपणासि ॥१॥

भले केले विठ्ठला पिके भरला साउला ॥ घरीची कोपती सोडी जाऊ दे वहिला ॥२॥

संसार साउला माझा पालटुनि देसी ॥ तरी मी होईन तुझी कामारी दासी ॥३॥

संसार साउला पालटुनि देसी ॥ बापरखुमादेवीवरा विठ्ठला गुणरासी ॥४॥

 

[५८]

 

दुडीवरी दुडी गौळणी साते निघाली ॥ गौळणी गोरसु म्हणो विसरली ॥१॥

गोविंद घ्यावो दामोदर घ्यावो ॥ तव तव बोलती मथुरेच्या वो ॥२॥

गोविंद गोरसु एकचि नावा ॥ गोरसु विकू आले तुमच्या गावा ॥३॥

बापरखुमादेवीवर विठ्ठलेसी भेटी ॥ आपुले संवसाटि करूनि ठेली ॥४॥

 

[५९]

 

बा वनाचे संगती द्रुमभावे रातलें ॥ शेखी आपुलिया मुकले जातीकुळा ॥१॥

लोहाचे सायास परिसासी फीटले ॥ तैसे मज केले गोवळ्याने ॥२॥

मेघजळ वोळे मिळे सिंधूचिया जळा ॥ तैसा नव्हे तो वेगळा एक होऊनि ठेला ॥३॥

बापरखुमादेवीवर विठ्ठली नुरेची काही ॥ उत्तम मध्यम ठाई व्यापूनि असे ॥४॥

 

[६०]

 

सावळीये निळी भुलली एकी नारी ॥ परेचा वो घरी शुद्धि पुसे ॥१॥

सांग गे बाईये कवणे घरी नांदे ॥ कैसे वो गोविंदे हिंडविले ॥२॥

चहू मार्गी गेले न संपडे वाट ॥ मग चैतन्याचा घाट वेधलीये ॥३॥

ज्ञानदेवीं समाधी स्थान पै विठ्ठल ॥ अवघा चित्ती सळ हरपला ॥४॥

 

[६१]

 

काय सांगू तूते बाई । काय सांगू तूते ॥धृ॥

जात होते यमुने पानिया वातत भेतला समाला । दोईवल तोपी मयुल पुछाची । खांद्यावली कांबला ॥१॥

तेने माझी केली तवाली । मग मी तेथून पलाली । पलता पलता घसलून पलली । दोईची घागल फुतली ॥२॥

माझे घुलगे फुतले । मग मी ललत बथले । तिकून आले शालंगपानी । मला पोतासी धलिले ॥३॥

मला पोतासी धलिले । माझे समादान केले । निवृत्तीचे कृपे सुख हे । ज्ञानदेवा लाधले ॥४॥

 

[६२]

 

सोनियाचा दिवस आजि अमृते पाहाला । नाम आठविता रूपी प्रगट पै झाला ॥१॥

गोपाळा तुझे ध्यान लागो मना । आनु न विसंबे हरी जगत्रजीवना ॥२॥

तनुमनु शरण विनटलो तुझ्या पायी । बापरखुमादेवीवरावाचुनी आणिक नेणे काही ॥३॥

 

[६३]

 

त्रिभंगी देहुडे ठाण मांडुनिया माये । कल्पद्रूमातळी वेणू वाजवित आहे ॥१॥

गोविंदु वो माये गोपाळु वो । सबाह्य अभ्यंतरी अवघा परमानंदू वो ॥२॥

सावळे सगुण सकळा जीवांचे जीवन । घनानंद मूर्ति पाहता हरपलें मन ॥३॥

शून्यस्थावरजंगम व्यापूनि राहीला अकळ । बापरखुमादेवीवरु विठ्ठलु सकळ ॥४॥

 

[६४]

 

सुखाचा निधि सुखसागर जोडला । म्हणो निळा दादुला मज पाचारी गे माय ॥१॥

प्रेम नव्हाळी मज झाली दिवाळी । काळे वनमाळी आले घरा गे माय ॥२॥

बापरखुमादेवीवर पुरोनी उरला । सबाह्य भरला माझे हृदयी गे माये ॥३॥

 

[६५]

 

द्वैताद्वैत विरहित गौळणी । अमृत दुडियां भरोनिया सांजवणी गे माये ।

अभिनव करूनिया शृंगारू माथा गोरसाचा भारू। आजि निघाल्या विकरा करू मथुरे हाटा ।

प्रेम उचंबळले चित्ती हासे चाले हंसगती । पुढे सखिया खेळती जीवी जिवलगा ।

दृष्टी फिटला संदेहो लागे कांबळीचा सोवो । तव माझारी कृष्णदेवो स्वरूपी दिसे ॥१॥

नवलाव गे नवलाव देखियेला ॥धृ॥

दृष्टी देखिला लोचनी लाजलिये विरोनि । मागती खुंटलीसे मनी पांगुळले ।

सरले नेत्रांचे देखणे श्रुतिश्रवण ऐकणे । चित्त चोरियेले कान्होने चैतन्यी वो ।
निमिख खुणावले मज हे तव घडले सहज । बिंबी बिंबतसे निज हे जीव हाचि जाला ।

आता नाही मज उरि हा तव बाहूजू भीतरी । अवघी अंतरली दुरी गेले मनुष्यपण ॥२॥

याचिये वो भेटी पडिली संसारासी तुटी । शब्द मावळला गोष्टी ते मी काय सांगो ।
ऐसा कैसा हा दानी करू नेदिता बोहणी । सुखासाठी सांजवणी केले रूपातीत ।

आजि करूनि निर्विकारा रिघु न पुरे जावया घरा । नुरे कल्पनेसी थारा सरले लिंगदेह ।

मी तव वेधलिये त्यासी सवेचि जालिये तत्वमसि । गुज लपवावे मानसी तुम्ही सखियानो ॥३॥

याचिया लागल्या अभ्यासे गेले मीपणाचे पिसे । केले आपलिया ऐसे या इंद्रियासहित ।

पुर्ण चैतन्य भोगिले हे तव दुजे निमाले । देही अखंडीत ठेले होते जैसे ।
आलिंगुनिया अंतरी रिगु न पुरे बाहेरी । निर्विकाराच्या शेजारी प्रेम दुणावत ।

बापरखुमादेवीवर विठ्ठलेसी भेटी । आजि संसारा संसाटी घेऊनि गेला ॥४॥

 

[६६]

 

लेकुरे नसतील काय घरोघरी काय न विये ते माया । परि हे दशा वेगळी नवाई हो । 

हा न ये त्या आधी जीव निघो पाहे । आला तरी उरो नेदी काही जाय तरी जाये डोळे तळमळिता ठाये। 

लाचावला जीवू राहे गे बाई ये ॥१॥

तमाळनिळे चांदणे वो वारी वोवराल आपुलीयेस बये । हे मूळदृष्टी पुढे रिघोनिया झाडा घेत आहे । 

येणे कान्हये कासाविस केले गे माय ॥२॥

नेणो कैसे बाळसे डौरले डोळा डोळसे । माजी महुरजता हे हासे भोळिवेच देखिलियाची पुरे ॥

घालुनी दृष्टीचे भुररे। मग ते हृदयी वावरे। इच्छावसे गे माये ॥३॥

थुरथुर करितु शक्ति भोळी वाचालतु । मुद्गले गुणे बोलतु गे माय ।

असावतु सावळिया प्रभा डोळसु नभाचा गाभा । कटी कर ठेवूनिया उभा हेचि जाण गे बाईये ॥४॥

पाहो याची नवलपरी बरवेपणाची हाउली वरी । दृष्टीकर झोंबवी यासी कवण वारी ॥

आम्हीच साहातो अळी परी हे चुंबडी भली । रिघोनिया आड घाली । अंगकांती गे माये ॥५॥

पहा वो याचा खेळु आमचे नासे कोपो तरी खदखदा हासे । जी जी बाळा म्हणो तरी रुसे वो ॥

राहो नेदी सुखे एक न राहे निमिष एके । वारा का गोडी सेविखे कान्हो दिठीचे माये ॥६॥

आता येईल म्हणोनी सापडवू द्वारे । आडवू तव झळाळीत दिसता हे उजियेडे ॥

भितरीच्या भितरी लांबा धुमाळू चाचरू। मांडी कामा पाडी आवारू गे माये ॥७॥

गाऱ्हाण्याचेनी मिसे गौळणी उचंबळता हे ब्रह्मरसे । वानवसे चोपसे कृष्णाचेनी ॥

मालाथून एक मोहरे देवपण धाडिले अनुरे । भावो की देवो बैसवाल धुरे पुसे निवत्तिदासु ॥८॥

 

[६७]

 

कान्हया गोवळू वारिले न करी । दसवंती सांगे नंदा अवधारी । 

चौघी माया शृंगार करिती । तेथे विघ्नेश्‍वरू जाले मुरारी ॥१॥

आनंदे दोंदिलु नाचे गदारोळे पायी घागुरली नेवाळे । 

चर्मचक्षू पडले वेगळे । काढुनिया ज्ञानचक्षू दिधले डोळे गे बाई गे ॥२॥

गौळणी दहाबारा मिळोनी सोळांची टोळी । 

एकी म्हणते याते उभाची कवळू मा काय करील ते गौळणी गे बाई गे ॥३॥

आणिकी एकी साचा बोले त्या उपरी असे त्या नागिणी । 

काय सांगो तिचेवीण बहुसाल ते राहिलीसे भानुते धरूनी ॥४॥

तव मुक्ता दोन्ही आलीसे धावोनी म्हणती कृष्णा तू निघ एथूनी । 

 तीन नानावी तुम्हा पाठीच लागतील औठावे राहे धरूनी ॥५॥

गौळणी म्हणती बाळा कान्हया वेल्हाळा । सांडी या मना चाळा रे । 

ऐसे ऐकोन बापरखुमादेवीवरे विठ्ठले पवनु गिळितया वेळा रे ॥६॥

 

[६८]

 

रांगतु रंगणी चोरितु लोणी धावोनी धरिती गौळणी । 

बांधिती चरणी देती गाऱ्हाणी यशोदे साजणी । दधी घृत भक्षून तमालनीळे नवल केले साजणी ॥१॥

कृष्ण आळिवा आळिवा । परतोनि माते दावा ॥धृ॥

कृष्णा कान्हा मधुसूदना कामिनी मनमोहना । योगीध्याना हरस्मरणा गोपीध्याना मानिती कान्हा बोलती यमुना ॥२॥

नेणवसी नेणवसी । अकळुतु नाकळसी ॥धृ॥

इंद्रनीळा श्रुतीजन किरळा सुरीजन घनसावळा । 

कंठी माळा कौस्तुभ गळा प्रीति तुळसीदळा । कासे सेला सोनसळा उभा बळिभद्रा जवळा ॥३॥

कृष्ण सावळा डोळसु । सहज परम-हंसु ॥धृ॥

सदानंदा श्रीमुकुंदा श्रीहरी परमानंदा आनंदकंदा । अभय प्रल्हाद पावक नादा धेनु लुब्धा गोपाळा गोविंदा ॥४॥

कृष्ण आमुचा आमुचा । खेळिया गौळियाचा ॥धृ॥

कर्पूरगौरा मनस्थिरा पुराणा गुणगंभीरा विरादिविरा महावीरा । 

पांडवदळ-साहकारा मथुरा नगरा कौंसासुरा । शिक्षा लाविली चाणुरा अतिसुंदरा तू पेंढारा बापरखुमादेवीवरा ॥५॥

जाणितले जाणितले । माझे मज दीधले ॥धृ॥

 

[६९]

 

चालता लवडसवडी । बाहुली मुरडली । माथा गोरसाची दुरडी । जाय मथुरे हाटा ।

सवेचि विचारी जीवी । महियाते सादावी । तव तो अवचित पालवी । नंदनंदनु ॥

पाहे पा सुखा-चेनि मिसे । झणी करी अनारिसे । तेव्हा उरले ते कैसे । माझे मनुष्यपण ॥

विनवी सखीयाते आदरे । तुह्मी गुह्याची भांडारे । अघटित घडली या शरीरे । प्रगटित न करा साजणी वो ॥१॥

काय करणे वो काय करणे वो ॥धृ॥

देखोनी सावळी तनु । लुब्धला माझा मनु । लागलेसे ध्यानु । द्वैत निवडे ना ॥

डोळा भरूनिया बाळा । देखे श्रीरंगु सावळा । वेधे वेधल्या सकळां । गोपी गोविंदासवे ॥

ठेला प्रपंचु माघारा । भावो भिनला दुसरा । पडिला मागील विसरा । कैचे कैचे आपुलेपण ॥

सहज करिता गोष्टी । पाहाता पडिली मिठी । जाली जन्मेसाठी । सखिये साजणी वो ॥२॥

ऐसी सोसिता सोसणी । सखी झाली विरहिणी । आजि मथुराभुवनी । मज गमेल कैसे ॥

सरेल सांजणे विकणे । निवांत राहिले बोलणे । पूर्ण गोरसा भरणे । माथा त्यजूनिया ॥

जाली अकुळांचे कूळ । तनु जाते बरळ । फिटले भ्रांती पडळ । दोन्ही एक झाली ॥

बापरखुमादेवीवरी । अवस्था लावुनी पुरी । भावे भोगुनी श्रीहरी । मनमुक्‍त साजणी वो ॥३॥

 

[७०]

 

ज्ञान हेचि गाय दूध दुधिले भरणा । दोही तया जाणा हातु नाही ॥

ठेविले अग्नीवरी नाही भितरी । तापले पडिभरी साथ नाही ॥१॥

गौळणी चतुरे झडकरी । जाय मथुरे विकरा करी ॥धृ॥

दहिया महियावीण घातले विरजण । मांडिले घुसळण रवियेवीण ॥

करिती मंथन वरी आले जीवन । एकले आणून काढू पाहे ॥२॥

आले गिर्‍हाईक न विकी तूप ताक । नेणती विवेक गोरसाचा ॥

दहिया महियाच्या करूनी घागरी । लटकी उबरा उबरी काय करू ॥३॥

ज्ञान हे घागरी वाहियेली शिरी । गोरस भितरी दाखवितो ॥

एके हाते सावरी झाकी तयावरी । चोखटिव करी गोरसाची ॥४॥

तव मार्गी जाता पुसे एकी गौळणी । पारी बैसले दानी की नाही वो ॥

त्यासी नेदी मी दान जाईन मी आपण । प्रत्यक्ष प्रमाण काय करू ॥५॥

ऐसी पाराजवळी गेली तव शब्दे ओळखिली । जावो दे गा वहिली उसिरू जाला ॥

या निर्वाणीच्या बोला सुखिया संतोषला । निरोप दिधला गौळणीसी ॥६॥

ऐसी पावली मथुरा क्षण न लगे विकरा । सवेचि एकसरा उपरवा झाला ॥

बापरखुमादेवीवरू विठ्ठलु ग्राहकू । मानसी गोरसू ज्ञानेसी मिळोनी गेला ॥७॥

​

​